Sunday, 12 January 2014

SADHU SUNDER SINGH IH THUANTHU

A thuan thu an sim ih piangih zumtu lak ih thuanthu maksak ropi bik ih rel tel mi Sadhu Sunder Shingh ih thuanthu hi! kum 1889 September thla ah India ram Rampure khua Patiala ah a suak ih, an insang hi milian an si. Sikh cithlah a si ruangah a nauhak laiih sin a nu le pa in Sikh Temple ah an hruai theu. Sikhism hi a rak zir nasa ih cun Sikh Sakhua nak a zir ih tlunah Hindu sakhua khal a zir bet. Kum 7 a si laiah Hundu pawl ih biaknak hla har taktak Bhagavad Gita an ti mi tla hi a byheart thluh. Kum 16 a hung si cun an Hindu ca pawimawh zet Veda timi tla a thiamsuak thluh. Cuitlunah Koran lam tla a zir nasa theuih cuihnu ah Sadhu an ti mi pawl kha a kawmih cuisin an Sadhu pawl ih an sakhua biakdan vekih serh thianghlimawk a tum ve, cuticun a sungkhat pawl a tlansanih nupi khal neilo, zianghman neilo in puan Engte lawng a sin ih, India ram hmun dangdang a fang vivo. Mi in bawmnak mal tete an pek mi lo cu neih mi zianghman a nei lo. Sihman sehla hi tlukih an sakhuanak ih a pekawk lai khalah a nunnak ahhin lawngfang kheh in a thei aw, thinlung hnangamnak le cawlh hahdamnak taktak a nunah a hmu ve lo. 
Sunder Singh hi Sadhu si dingih forhfialtu bik cu a nu a si, leitlun thil hi zianghman beiseinak nei loih Sadhu si ding rori in a forh ringring. A nui hmeltheih mi Raipur ih British mission tlawngah a lut veih, hi tlawng a lut ihsi hin Bible hi a hmeltheih tlang a si cu. A sin an a phurpi thei hrih lo lawlaw cu aiin Occult (Dawi le ramhuai thilti thlarau biak le kuttial zoh tivek lam) le Hinduism lam sawn a phurpi ih, kum 14 a kimah a nuin a thih san. Cuisicun a nundan cu a thleng aw nasa ih, Bible Jesuh zirhnak hi thil diklo lawlaw a si a tiih Bible a thlekih a ur kang. Cun thuthangtha sim pawl tla lung in a deng haiih, midang khal cu ti ih ti ve ding in a forh hai. A sinan an sakhuanak ah cun cawlh hahdamnak cu a hmu cuang loih, a mahte thahawk duhnak tiang a nei.
Bible a ur ih ni thumnak ah a thinlung mangbang lutuk ah zing nahzi pa 3 hrawng ah a thoih Pathian hnenah thla a cam ve. “Pathian na um taktak a si le lamzin diktak cu in hmuhtir aw culo le kan inn dunglam ih tlangleng zing nahzi pa 5 ih ra theu ahhin ka rial aw thatter ding” tin thla a cam. Vawihnih nak khalah cuvek thotho in thla a cam lala, cu laifang ah a khansung cu a rung tleu thutthi ih Sunder Singh cun meisa a kang hmang maw a ti, ziangdang hman a um lo cun a thlacamnak cu ti hlawhthlin in a um ti in a ruatih culai fangah tleu sungah cun Jesuh zuk a hmu ih, cun aw a thei bet ta riai. Cui aw cun Hindi hi ziangtik tiang ha na thlun ding? Nangmah rundam ding in ka rungih, lamzin dik in hmuh aw na ti lai lai, ziangah saw zindik cu nazawh mai lo? A ti ta riai mai cuh! Cun siciah cun Sunder Singh cun Jesuh cu a thi ih a tho leh a si ti a thei suak riai. A hmai ahcun a thilhthuam hngalih cucun hnangamnak simrel cawklo cu a mah ah a rung um a si. Hi ti hi a nunthleng awk hram thawknak cu a si.
Hi ti nunthar a neih cun baptisma co a duh ve hngalih a sinan a sungkhat pawl in rem an ti lo. A sungkhat pawl lungkim lo cingin a birthday ni takah Shimla ih English biak Inn ah baptisma a co. Cuisicun thuthangtha sim a tum riai mai ih, Hindu pawl hnenih thuthangtha sim ding cun  Christian Hindu si a tum ve ih,  Hi ti Sadhu vek ih a um le Hindu pawl ih an hmuh thiam theinak ding bik ding si in a ruat. Khristian a si taktak cun a sungkhat pawl in an khak hngal a si. 
Cuticun October 16,1905 ihsin zianghman nei lo in a puan engte lawng sin in ke thiah ten a vak ih hmansehla tu cu Khrih Jesuh ruangah a si thlang ta. Kum 1906 khan a hmaisa bik ah Tibet ram lam ah thuthangtha sim dingin a feh suak. Hi ti a vak suah ah hin zo hman bawmtu a nei lo. Hlawh lo rori in harsatnak tinkim tuar hreh loin Tibet vur ram dai emem cu a pan mai a si. Tibet a pannak zinah hin American Missonary pakhat Stoker amah bangih puan eng lawng sin thawn an tawng aw ih, harsat nak tuar tlangin khawdai catvur lakah ei ding khal nei mumal lo in puk sungah an riak tlangih, thuthangtha cu an sim aw rero. Sunder Singh hi vawikhat cu a damloih, Stoker hin European mi pakhat tei inah a thlen pi, a enkawl. Cui European pa cun Sunder Singh pekawknak thuk zia a hmuh cun a pianthar ve phah rori ma le.

Hi hnuah Sunder Singh hin St.John School of Theology, Lahore ah kumhnih zet Pathianthu a zir salih, ticun a hlan vek thothoin khaw lak ah Pathian thuthangtha cu a simsuak lala. Vawikhat cu thingkungah hin a kaiih, Pathian hla sak phahin Pathianthu a simih, mipi pawl cun an hnuk thla ih an hrem ciamco a sinan Sunder Singh cun tihriai lo in, a mah hremtupawl cu thuthangtha a sim thothoih a vel tu pawl riangri Khristian ah an rung cang. Vawikhat khal Nepal ah ramlak ah a feh ih lam zinah suamhmang pawl in nam thawn an rak tinih that dingin tu maw ka thih ni ti ding khawp in a sinan thate in a tun huahhi menih suamhmang pawl cu mak an ti tuk! A puante neih sun cu an laksak ih an feh san. A sinan a lak saktu pa kha a ngaih a thathei loih a rungkir sal ih Sunder Singh cun Bible a rak siarsak ih, milian pa le Lazara ih thukha a rak sim cu ticun suam hmang pa cu a sual sir in piantharnak a co ve ta riai. Hei Suamhmang pa hin Sunder Singh hi a inah hruai tlung tahrat in reipi a um pi hngehnge. Kum 1912 ah khan Lal Jesuh zoh thimin nisawmli rawlulh a tumih, a sinan ni 40 tiang cu a ul khawsuak thei lo nan, hi ruangah hin thlarau lam ah hlawknak nasa zet neiin a thei aw a si.  
Sunder Singh hin hmuhsaumnak tamzet a tuarih, hmansehla mangbang za runhimnak a um vivo. Vawikhat khal 1914 ah khan Nepal ih Rasa khua ih an Buddhist hotupa Lama cun thi dingin a thuhla a rel sak. Tisun ( tikhur thuk zet ti dai um lo ah lawngfang kheh in a thlak ih, an sinpit ih an hrentarh a hrennak tawh cu Lama ti mi khan a kil. Cui ti sun cu misual an thah theunak a si, ni hnih sung rori cu mi sungah cun raw lei ding khal nei lo in mi thi ruak pawl thawn an um, ni hnih hnu ah a sin an hun ongih mi pakhat in a la suakih a la suaktu cun zianghman rel lo in a tlansan, a hnu deuhah an kai salih an Lama hmaiah an hi hruai sal, cu cun Lama cu a mangbang tuk a mah in le a kharnak tawh a kawl si, mi thilti thei tak bawmtu a nei a si a thei fiang.Cucun Sunder Siingh cu a tih tukih an ramih um lo ih tlansuak ding in a fial. 
Kum 1918 ah khan Madras a tlawng ih mipi tamzet hmaiah thu a sim, mitampi in Jesuh an zum phah a si. India ram tinah a tlawngkual nasa ih, Sri Lanka tla a tlawng, cun 1918-1919 kar lak ah Malaysia, China, leh Japan. Cun kum 1920 – 22 kar lak ah Western Europe, Australia leh Israel tla, cun Jerusalem, Lima, Berlin ah thuthangtha a sim in a tlawngkual rero, Hi a tlawnnak pawl ahhin thil mak danglam taktak a tawng vivo. Vawikhat khal bazar hmunih thu a sim lai hi mipi pawl in lung in an deng ciamco ih, pa khat pa in a lu ah a den ngah, a deng ngahtu pa sawn kha a lu na lutuk in a let tupti, Cu sicun midang khalin an deng ngam nawn lo. Sunder Singh hi mi ngaitlawm tak mai a si ih, mi hnatuan lai a hmuh khal le a bawm ve vivo mai ih, cu le an rak nel le cucu rem cang ih ruatin thu a sim theu hai. Sadhu Sunder Singh hin kumtin nipi ni ah Tibet hi a tlawng theu ih a vei in a ngaina em em hai. 1929 khan a tlawng sal ih, Cuihnu cu a thuhla thei a um nawn lo. A hloh dan hi a thei fel zo hman an um lo ih hrek khat in min an that a si ding an ti ih, Then khat in vurah a tluthat a si ding an ti. Cun a hrekkhat in a nungcing in vanah Pathian in  a lak soh a si ding ti tlan an ring. 

Cuti vekin ringtu tha le mi huaisen pawl in Khrih hrangah an thuhla theih lo in hi leitlun hi an hloh san men a si cu. Sadhhu Sunder Singh hin a Bible cang nghahawk nak bik cu Marka 8:35 “Zokhal a nunnak hum him duhtu I piang in a can ding. Zokhal kei mai ruangih nunnak sungtu sawn cun a nun a humhim ngahsawn ding.” Laimi in vai kan ti ih kan hmuhsuam zetmi Sadhu Sunder Singh ih  nunah hin a rinna ngheh zia le, Pathian a rinngam zia pawl, thuthangtha simnak lam ah a huaisen zia pawl le a tuar faidan le a thahnem ngaidan pawl le a taimak dan pawl hi kan nih zumtu pawlin zir ding leh kan zohthiam ding a tam nasa a si.

No comments:

Post a Comment